روغن ترمز بخشی اساسی در سیستم ترمز هیدرولیکی است. بدون آن یا در صورت نبود آن به اندازه کافی، نیروهایی که به اهرم ترمز وارد می شود، به کالیپر، لنت ها و روتور منتقل نمی شوند. در واقع، وظیفه روغن ترمز، انتقال فشار به مکانیزم عمل کننده ترمز است. زمانی که دوچرخه سوار، اهرم ترمز را فشار می دهد، روغن به طور یکسان در ترمزهای عقب و جلو تقسیم می شود. روغن ترمزها حاوی مواد صنعتی هستند تا از خوردگی جلوگیری کنند.
گاهی ممکن است که طوقه شما تاب بردارد، در اینصورت است که با استفاده از روغن ترمز، شما باز هم می توانید بدون اختلال در عملکرد به کار خود ادامه دهید. زیرا در این صورت اهرم ترمز نرم شده و دوچرخه سوار نیاز ندارد تا فشار زیادی را از طرف خود به ترمزها وارد کند. اگر روغن ترمزی بتواند در هوای مرطوب، بارانی و برفی ترمزگیری خوبی داشته باشد، جز روغن ترمز های خوب طبقه بندی می شود.
یکی از بحث های بزرگ و زمینه های سردرگمی در مورد روغن ترمز این است که کدام روغن ترمز برتری دارد؟
ترمزهای هیدرولیک از یکی از دو نوع اصلی روغن ترمز یعنی روغن DOT یا روغن معدنی – استفاده می کنند. اینکه کدام یک را انتخاب می کنید، انتخابی نیست که ما یا شما انتخاب کنیم بلکه خود تولیدکنندگان ترمز هستند که تعیین می کنند که کدام را انتخاب کنید. همچنین به هنگام خرید روغن ترمز، شما بایستی به نقطه جوش روغن ترمز مورد نظر نیز دقت کنید. حتما می پرسید چرا؟ به دلیل اینکه به هنگام ترمز گرفتن، گرمای زیادی به روغن ترمز تحمیل شده تا بتواند به درستی وظیفه خود را انجام دهد.
همچنین روغن ترمزی مناسب تر است که در دمای پایین دچار یخ زدگی نشود، پس بنابراین روغن ترمزی که پایه آب دارد، روغن ترمز مناسب نیست. همچنین یک روغن ترمز مناسب بایستی دارای ویسکوزیته مطلوب در دمای پایین به منظور سهولت در جریان در دمای پایین بوده و عمر بالایی داشته باشد.
نوع روغن ترمز دوچرخه نسبت به برند دوچرخه ای که شما دارید بسیار مهم است، در واقع روغن های ترمز دوچرخه ها دارای رده بندی های 3 و 4 بوده و شما باید در استفاده از آنها نهایت دقت را داشته باشید. طریقه و انجام تعویض روغن ترمز بسیار سخت بوده و شما برای تعویض روغن ترمز دوچرخه خود باید از افراد با تجربه و تعمیرکار کمک بگیرید. یکی از دلایل این موضوع، وجود مواد شیمیایی و سمی در روغن ترمز بوده که شما در حین تعویض باید مراقب باشید تا روی دست شما نریزد. لازم به ذکر است که فروشگاه دوچرخونه برای شما تمام کارهای خدماتی از جمله تعویض روغن را هم انجام می دهد.
حالا احتمالا می گویید ممکن است شرایط اضطراری باشد. در صورتیکه شما نیاز به هواگیری و تعویض روغن در شرایط اضطراری دارید میبایست این نکته را به خاطر داشته باشد که هرگز محفظه روغن و شلنگ را وارونه نگرفته، تا روغن ترمز دوچرخه خالی نشود. همچنین اگر در نواحی مرطوب زندگی می کنید بهتر است تعویض روغن ترمز خود را در دوره های زمانی کوتاه تری انجام دهید.
اما کدام روغن ترمز بهترین است و چرا ما دو مورد برای شروع داریم؟
خوب ما امروز سعی می کنیم به این سوالات پاسخ دهیم. ما این روغن های ترمز را با جزئیات بررسی می کنیم، خلاصه ای از مزایا و معایب آنها را ارائه می دهیم و توضیح می دهیم که چرا کارشناسان معتقدند انتخاب روغن مناسب برای ما دوچرخه سواران یکی از موارد مهم محسوب می شود.
نقش روغن ترمز
اگر نحوه کارکرد ترمزهای هیدرولیکی را مطالعه کرده باشید، می دانید که ترمزها با تبدیل انرژی جنبشی به گرما با استفاده از اصطکاک، سرعت ما را کم می کنند. روغن ترمز تنها یكی از چندین مولفه حیاتی است كه سیستم ترمزهای هیدرولیك را قادر می سازد تا به طور موثر كار كنند. همچنین روغن ترمز نیز باید تا آنجا که ممکن است در برابر درجه حرارت های بالا که توسط نیروهای ترمز ایجاد می شود، مقاومت کند.
انواع روغن ترمز
امروزه در ترمزهای هیدرولیک دوچرخه کوهستان دو نوع روغن ترمز وجود دارد:
- روغن DOT
- روغن معدنی
روغن ترمز DOT
مسلماً بیشترین استفاده از روغن ترمز در حال حاضر، به دلیل استفاده گسترده در صنعت خودرو، روغن DOT است. تمام روغن های DOT (به استثنای DOT 5) از یک پایه پلی گلیکول ساخته شده اند. روغن ترمز های DOT5 پایه سیلیکونی دارند.
روغن های مبتنی بر گلیکول از ترکیبی از مواد تشکیل دهنده با ده ماده جداگانه تشکیل شده است که محصول نهایی را تشکیل می دهد. این مواد را می توان به چهار جز اصلی تقسیم کرد:
- یک روان کننده، مانند پلی اتیلن یا پلی پروپیلن، برای حرکت آزادانه قطعات – 20-40%.
- یک رقیق کننده حلال، معمولاً گلیکول اتر استفاده می شود، که نقطه جوش و گرانروی سیال را تعیین می کند و 50-80% روغن را تشکیل می دهد.
- اصلاح کننده-اتصال دهنده، که میزان تورم قطعات لاستیکی در معرض را تغییر می دهد.
- بازدارنده ها، برای جلوگیری از خوردگی و اکسیداسیون.
روغن ترمز DOT با استانداردها و مشخصات دقیق تعیین شده توسط انجمن مهندسان خودرو و اداره حمل و نقل (DOT) که مخفف US Department of Transportation به معنای دپارتمان حمل و نقل ایالات متحده است، گسترش یافته است. این استانداردها حول حفظ عملکرد روغن ترمز در طیف وسیعی از دما (بالا و پایین) است و همچنین حداقل دمای جوش را که سازندگان روغن ها، باید آن را رعایت کنند، مشخص می کنند. هم اکنون، دپارتمان حمل و نقل ایالات متحده با توجه به انواع روغن ترمز ها درجه بندی هایی را انجام داده است. این درجه بندی ها عبارتند از DOT3 و DOT4 و DOT5.1
رده DOT5 هم وجود دارد و می تواند برای برخی کاربرد ها مورد استفاده قرار گیرد اما با درجه بندی هایی که در بالا ذکر شد کاملاً متفاوت است
فرق بین DOT های مختلف در چیست؟
علاوه بر تفاوت در پایه هرکدام از روغن ها، روغن ترمز های DOT3 و DOT4 و DOT5.1 توانایی این را دارند تا رطوبت را به خود جذب کنند. هنگامی که یک روغن ترمز، رطوبت را به خود جذب نمود، به مرور از خاصیت و عملکرد آن کاسته می شود، به دلیل اینکه نقطه جوش آن کاهش می یابد. به همین دلیل است که گفته می شود که روغن ترمز های خود را به صورت دوره ای تعویض کنید.
تفاوت روغن با پایه پلی گلیکول با روغن با پایه سیلیکون در چه چیز می باشد؟
روغن های ترمزی که پایه گلیکول دارند، در هنگام گرم شدن، بسیار کمتر از روغن های با پابه سیلیکون متراکم می شوند. در واقع تراکم پذیری کمتر سبب عملکرد بهتری در سیستم ترمز می شود و هنگامی که دوچرخه سوار ترمز را گرفته، سریعا پاسخ موثر می گیرد. روغن های با پایه گلیکول دارای جذب رطوبت بالا بوده و نقطه جوش سیال پایین می آید. عملکرد سیستم ترمز یا هر سیستم هیدرولیکی که از چنین روغن های ترمزی استفاده می کنند، ضعیف تر است.
همچنین زمانی که میزان آب افزایش می یابد، ویسکوزیته در دمای پایین افزایش می یابد و سبب خوردگی می شود. همانطور که گفتیم DOT5 یک روغن ترمز با پایه سیلیکونی است که این سیال با انواع روغن ترمزهای دیگر که پایه اتیلن گلکول دارند، کاملا ناسازگار است. یکی از بزرگترین تفاوت های روغن DOT5 هیدروفیوبیک بودن است به این معنا که در برابر جذب آب مقاوم است.
دمای جوش
یکی از تفاوت های اصلی که کلاس های مختلف روغن DOT را جدا می کند، درجه حرارت جوش (یا نقطه جوش) آنهاست. این به دمایی اشاره دارد که روغن ترمز در داخل سیستم ترمز شروع به جوشیدن یا بخار شدن می کند. این امر در اثر گرمای شدید ایجاد شده و تأثیر سوء آن بر عملکرد کل سیستم ترمز، پس از استفاده طولانی مدت از ترمز است.
آیا می توان یک روغن ترمز را با روغن ترمز دیگری که درجه DOT متفاوتی دارد مخلوط کرد؟
شما می توانید روغن ترمز DOT3 را با روغن ترمز DOT4 مخلوط کنید و همچنین می توانید روغن ترمز های DOT3 و DOT4 را با روغن ترمز DOT5.1 مخلوط نمایید. اما از آنجایی که روغن ترمز DOT5 بر پایه سیلیکون است، با سایر روغن های ترمز ناسازگار بوده و شما نباید آن ها را با یکدیگر مخلوط نمایید.
چه اتفاقی می افتد که روغن ترمز شروع به جوشیدن می کند؟
وقتی روغن ترمز گرمای کافی را جذب می کند، می جوشد، بخار می شود و از روغن به گاز تبدیل می شود. این گاز می تواند منجر به خرابی کامل ترمز در سیستم های هیدرولیک شود. در این حالت است که ناگهان ماهیت تراکم ناپذیر روغن ترمز که باعث ایجاد اهرم محکمی می شود که ما می دانیم و به آن اعتماد داریم، به دلیل ورود گازهای قابل فشرده سازی در سیستم ترمز از بین می رود. اکنون روغن ترمز دیگر نمی تواند این نیروها را به کالیپر منتقل کند و منجر به خرابی ترمز می شود.
بیایید نگاهی به حداقل دمای جوش روغن ترمز DOT که توسط نهادهای نظارتی مشخص شده است، بیندازیم.
توجه داشته باشید که این حداقل دمای جوش است و همیشه نشان دهنده نقاط جوش واقعی برند های مختلف روغن DOT در بازار نیست. تولیدکنندگان روغن ها می توانند این دما را بهبود بخشند و برخی از روغن های ترمز به دمای جوش خشک بیش از 300 درجه سانتیگراد / 572 درجه فارنهایت برسند.
منظور از نقاط جوش خشک و مرطوب چیست؟
نقطه جوش خشک روغن ترمز به دمای جوشیدن روغن ترمز تازه و جدید از یک ظرف باز نشده اشاره دارد. در حالی که نقطه جوش مرطوب به عنوان درجه حرارتی تعریف می شود که روغن ترمز DOT پس از جذب حجم 3.7٪ آب شروع به جوشیدن می کند. روغن ترمز DOT پس از تقریباً 2 سال سرویس به این سطح از حجم آب می رسد، به همین دلیل توصیه می شود هر ساله روغن ترمز خود را تمدید کنید.
اثرات این محتوای آب در طول زمان با نمودار زیر بهتر نشان داده شده است. به طور خلاصه می توان به تأثیر کاهش میزان آب در محدوده روغن های ترمز DOT 3 و DOT 4 اشاره کرد.
بیاد داشته باشیم که وزارت حمل و نقل پس از جذب تنها 3.7٪ محتوای آب (تقریباً 2 سال کار) ، حداقل نقطه جوش مرطوب روغن های ترمز DOT را مشخص می کند. در نمودار بالا می بینیم که نقاط جوش روغن های مختلف DOT در مدت زمان طولانی بسیار بیشتر کاهش می یابد. وقتی روغن ترمز به 8٪ آب می رسد، نقطه جوش روغن ترمز DOT 3 تقریباً براساس میزان آب – 100 درجه سانتی گراد کاهش یافته است!
این آب از کجا آمده است؟
روغن های مبتنی بر گلیکول رطوبت ساز هستند که به این معنی است که آنها در فشارهای طبیعی جوی، آب و رطوبت را با سرعت 2-3٪ در سال جذب می کنند. این روند در شرایط مرطوب آب و هوایی بدتر می شود. این محتوای آب از طریق منافذ میکروسکوپی در شلنگ های ترمز، مهر و موم ها، اتصالات و درزها به داخل روغن ترمز راه می یابد. همانطور که یاد گرفتیم، آب مخلوط با روغن DOT با کاهش دمای جوش و در نتیجه کاهش عملکرد آن، اثر سوء بر روغن ترمز دارد.
بدون H2O !
اما ثانیه ای درنگ کنید، ماهیت نمناک روغن ترمز DOT در واقع گاهی یک مزیت محسوب می شود. با ورود آب به سیستم، به جای اینکه در نقاط کم (مانند کالیپر) جمع شود، به دلیل وزن آن در مقایسه با روغن ترمز، در کل روغن ترمز پراکنده می شود. این کمک می کند تا نقطه جوش کل روغن ترمز به جای داشتن حوضچه های آب در سیستم بالا باشد. همچنین از خوردگی موضعی قطعات داخلی که می تواند در اثر جمع شدن آب در سیستم ترمز ایجاد شود، جلوگیری می کند.
خب، در مورد روغن ترمز DOT 5 چطور؟
روغن ترمز DOT 5 (با DOT 5.1 اشتباه گرفته نشود) از لحاظ روغن ترمز مبتنی بر سیلیکون تفاوت اساسی با بقیه محدوده روغن های DOT دارد.
در اصل برای ایجاد دمای جوش بالاتر از روغن ترمز DOT 4 بر پایه گلیکول معرفی شد. رنگ بنفش و گاهی اوقات به عنوان “روغن ترمز مصنوعی” نیز شناخته می شود، DOT 5 با هیچ یک از روغن های DOT مبتنی بر گلیکول اتر که تاکنون بر روی آن تمرکز کرده ایم، سازگار نیست.
اگرچه آزمایشات توسط تولید کنندگان مختلف ترمز هیدرولیک دوچرخه کوهستان انجام شده است، اما تاکنون ثابت نشده است که DOT 5 جایگزین بهتری برای روغن های مبتنی بر گلیکول اتر که امروزه در ترمزهای هیدرولیک دوچرخه کوهستان استفاده می شود، می باشد.
همچنین نسبت به سایر روغن های ترمز DOT فشردگی بالاتری دارد که می تواند باعث احساس کندی در اهرم ترمز (یا پدال) ترمز شود و بنابراین هنگام استفاده در سیستم های ترمز، نیاز به ملاحظات طراحی خاصی دارد.
بعلاوه DOT 5 آبگریز است و مانند روغن ترمز DOT معمولی آب را از جو جذب نمی کند.
خب پس به چه درد می خورد؟
به دلیل خواص آبگریز بودن، طول عمر آن بسیار طولانی است و نیازمند نگهداری و تغییرات روغن کمتر است. همچنین برخلاف روغن های DOT خورنده که مبتنی بر گلیکول اتر است، خورندگی رنگ ندارد.
یک مثال خوب در استفاده از آن در وسایل نقلیه نظامی است که می تواند برای مدت زمان طولانی ذخیره شود اما باید به صورت لحظه ای آماده شود. این مورد همچنین توسط برخی از دارندگان اتومبیل های کلاسیک که به ندرت ممکن است در جاده ها از وسیله نقلیه خود استفاده کنند، مورد استفاده قرار می گیرد.
روغن معدنی
برخلاف روغن ترمز DOT، روغن های ترمز Mineral Oil تحت هیچ استاندارد و نهادی نظارتی اداره نمی شوند، بنابراین به دست آوردن اطلاعات فنی در مورد مواد مختلفی که در ایجاد آنها نقش دارند، بسیار دشوار است.
اما آیا نبود یک “کتابچه قاعده مند” برای روغن معدنی چیز بدی است؟ در اینجا آنچه Shimano پاسخ می دهد:
“ما در واقع این موضوع را به عنوان یک مزیت عمده استفاده از روغن معدنی می دانیم. لازم نیست که به استانداردهای آزمایش دیگران برای روغن های که تولید می کنند، اعتماد کنیم. از آنجا که هر ترمز شیمانو، از روغن ترمز Shimano استفاده می کند، کنترل کاملی بر روند کار داریم و می توانیم از عملکرد ثابت آن اطمینان حاصل کنیم. ” – نیک مردیک ، رهبری تکنسین سرویس شیمانو
این یک بحث قانع کننده است. درک اینکه چرا یک سازمان عظیم مانند شیمانو با داشتن بودجه ای که دارند، می خواهند کنترل کاملی بر تولید روغن ترمز خود داشته باشند، آسان است.
دمای جوش روغن معدنی
اکنون به بررسی موضوع ذرات چرب می پردازیم، این جایی است که روغن معدنی تفاوت زیادی با روغن ترمز DOT دارد.
برخلاف روغن DOT، روغن معدنی آبگریز است و رطوبت محیط را جذب نمی کند. این بدان معناست که هیچ دمای جوش خشک و مرطوب وجود ندارد که نگران آن باشید، نقطه جوش ثابت می ماند و هرگز پایین نمی آید. این یک خبر خوب است.
خبر بد این است که هر آبی که از طریق مهر و موم یا منافذ میکروسکوپی در خطوط و غیره وارد سیستم ترمز شود، به طور موثر نقطه جوش کل سیستم ترمز را به آب – فقط 100 درجه سانتیگراد کاهش می دهد. دلیل این امر این است که روغن با دفع هرگونه نفوذ آب باعث جمع شدن آن در نقاط کم سیستم ترمز، معمولاً کالیپر می شود، زیرا آب از روغن ترمز سنگین تر است و در پایین ترین نقطه قرار می گیرد و این نگران کننده است زیرا روغن های موجود در کالیپر در انتهای محل رخ دادن ترمز، جایی که اصطکاک ایجاد می شود، بیشتر در معرض دمای بالا قرار دارند.
ممکن است فکر کنید از آنجا که نقطه جوش روغن معدنی هرگز کاهش نمی یابد، بنابراین معامله باید این باشد که نقطه جوش آنها، باید بسیار کمتر از مایعات DOT باشد. اما باید بدانید که شما نمی توانید بهترین ها را یک جا داشته باشید. درواقع، اکتشافات اخیر حاکی از آن است که شاید چنین نباشد. بیایید نگاهی به برخی از ارقامی که می شناسیم بیاندازیم.
بله، ما هم تعجب کردیم! روغن معدنی رویال ماگورا رویال در مقایسه با رقبای خود در صنعت، دارای نقظه جوش پایینی است. حتی + LHM با اختلاف 107٪ دمای جوش بیشتری نسبت به Royal Blood دارد. دلایل این دمای پایین، ناشناخته است، همه ما می دانیم که Magura Royal Blood بر اساس روغن هیدرولیک Castrol Vitamol V10 ساخته شده است.
تمام این ارقام توسط خود تولیدکنندگان ارائه شده است. شگفتی دوم در اینجا، این واقعیت است که به نظر می رسد روغن معدنی Juice Lubes حتی نسبت به روغن معدنی Shimano عملکرد بهتری دارد، البته با اختلاف بسیار کم، اما به هرحال پیروز این رقابت است.
جمع بندی
با ما همراه باشید تا در پست های بعدی نتیجه نهایی از برنده این رقابت رو با شما به اشتراک گذاشته و به جمع بندی نهایی برسیم. ما به شما قول میدیم که بعد از اتمام مقاله، روغن ترمز خودتون رو آگاهانه تر انتخاب کنید، همچنین دوچرخونه خوشحال میشه، اگر تجربه ای در زمینه استفاده از روغن ترمز دوچرخه دارید، با جمع بچه های پرانرژی دوچرخونه به اشتراک بذارین تا اونا هم از تجربیات شما استفاده کنند. 🙂
آهان راستی! اگر قصد خرید و یا تعویض روغن ترمز رو داری، می تونی با مراجعه به بخش خرید روغن ترمز ثبت سفارش کنی و یا با مراجعه به آدرس ” تهران ، شهرک اکباتان فاز یک سوپر هشت واحد ۴۴ ” روغن ترمز دوچرخه ات رو که موعد تعویضش رسیده، عوض کنی.
بخش هایی از متن از منبع زیر استفاده شده است:
https://epicbleedsolutions.com/blogs/articles/dot-brake-fluid-vs-mineral-oil
بسیار عالی و آموزنده و کاربردی بود.ممنون